Paradise Island

Dag liefste ploppertjes!

Vandaag is het dinsdag 26/03/2013, redelijk wat vertraging maar daar heb ik goede redenen voor. We zijn ondertussen al echte Gambianen geworden. We hebben al meer ontdekt en gezien dan de gemiddelde Gambiaan. De week ging weer vlot voorbij. Het zijn de laatste weken van dit trimester. En dan is alles nog chiller op de school. (ja dat kan nog) Trainingen voor de Interschool wedstrijden nemen halve dagen in beslag. Woensdag is het dan zover, de interhouse wedstrijd. 

Jammer genoeg was er tussen de leerkrachten en administratie van de school niet zo goed afgesproken en had er niemand aan gedacht om aan de leerlingen te vermelden om welk uur ze in het ministadium moesten zijn op woensdag. VRIJE INTERPRETATIE van ’s morgens bij de leerlingen is het gevolg. Wij staan braaf om 9uur op het veld. Met 4 leerkrachten en 2 leerlingen. (van de 14 leerkrachten en 200+ leerlingen) Ze kunnen hier nog wat leren over afspraken maken. 

Misschien hadden we dit nog niet vermeld, maar als de leerlingen naar de school komen dragen ze uniformen. Met geel en groen (zie foto’s van independence day). Ze zien er dan allemaal bijna gelijk uit, alle jongens hebben dezelfde haarstijl, broers, tweelingen,… Ik heb 3 klassen van 35 tot 43 leerlingen. Het is echt onmogelijk om alle namen vanbuiten te leren. Het lukt mij nog niet in België, laat staan hier met zulke aantallen. Catherine daar in tegen kent hier al weken alle namen van haar leerlingen vanbuiten. (Het zijn geen simpele namen, laat dat duidelijk zijn en ze kent voor- en familienaam! Ze kent zelfs de namen van enkele van mijn gastjes..)

Back to the subject; op deze dag, waar er veel gelopen moest worden hadden alle studenten het dus in hun hoofd gekregen om als uhum, BIMBO’s naar het stadium te komen. Opgemaakt, pruiken, extentions, schmink, kleedjes, superkorte rokjes, topjes, sjakossen, alles wat niet mocht op school hadden ze nu aan, op, … Het was echt erover. Te denken dat ze dan nog allemaal moeten lopen ook. Het was eerder een mode wedstrijd dan een loopwedstrijd. Die meisjes van 13 tot 16 jaar zagen er plots 18 uit. 

De hele school, inclusief leerkrachten werd opgesplitst in 4 houses. Blue, Red, Yellow and Green-house. Het was dus de bedoeling om met uw eigen house zoveel mogelijk punten te scoren op deze dag. Bij het lopen gingen er af en toe mensen plat op hun bek, vooral omdat ze door de leerkrachten bijna gedwongen werden om te lopen. In temperaturen van 35+ C° en blakke zon. Logisch dat er meer dan 1 iemand gewoon neerviel voor of net over de finish. Viel je voor de finish dan moest je van de leerkrachten (welke heel erg opgingen in de wedstrijden) opstaan en toch de finish overgaan.

Ikzelf heb ook een sprintje gewaagd tegen 2 andere leerkrachten, maar na het startsignaal was het al snel duidelijk dat den toebab niet opgewassen was tegen de paardensprongen die deze leerkrachten maakten. Redhouse verloor dan ook deze dag. Het was blue house (het house van Catherine) die de overwinning onder hun naam mogen schrijven! Ook Catherine mocht een sprintje wagen tegen de enige andere vrouwelijke leerkracht en was als eerste over de meet. “Miss Essique, you can run!”

Donderdag en vrijdag waren gewone lesdagen. Nog steeds is het voor mij onmogelijk om zonder hulp van de mentoren volledig gezag over de klas te hebben. Ook Catherine heeft het om sommige momenten moeilijk om alles onder controle te houden. Met klassen van 40 leerlingen is het dan ook heel moeilijk om gedurende een hele les aandacht te krijgen. 

Vrijdag was het tijd om het weekend te beginnen. Na onze studiebegeleiding om vrijdagnamiddag trokken we de wijde wereld in. Allee ja, in een bushtaxi naar Westfield. Daar werden we opgepikt door Shanna haar gastgezinmama. Zalige madam die op BBC werkt. Hop naar Abuko Nature Reserve. Op zoek naar: slangen, spinnen, vogels, krokodillen, termieten, hyena’s, antilopen, apen en pelikanen. Enkel de slangen, spinnen en krokodillen hebben we niet gevonden. Het was weer zo’n super-oud stukje natuur. Bijna ongerept, hoge bomen, killertrees, loslopende aapjes, en die andere gevaarlijke dieren zaten opgesloten natuurlijk. Een echte Jungle! Al snel vond ik enkele lianen die mijn gewicht konden dragen en was ik voor de groep hun persoonlijke aapje. Na een wandeling van ongeveer 3Km stonden we terug waar we begonnen waren. De avond was nog te jong om naar huis te gaan en besloten om pizza te gaan eten bij Louigi in Kololi. Eerst even naar het strand, voor de zonsondergang was het ondertussen al te laat. Ook het koude windje op het strand was zelf te koud voor mijn T-shirt die in de loop van de dag nog op een donsdeken leek. Louigi’s special pizza werd uitgetest. We namen elk een andere pizza, zo konden we van alles eens proeven. Een pintje was de perfecte afsluiter van deze vrijdag.

Tijd voor zaaaaterdag! Grootse plannen voor dit weekend. Brikama (of door de locals Birkama genoemd), de home village van Abubacarr was de bestemming van de dag. Samen met hem, Catherine, Jolien en Shanna vertrokken we na een korte bushrit vanuit Banjul in Westfield naar Brikama. Daar maakten we kennis met de moeder van Abubacarr en de andere vrouwen en (meer dan 10) kinderen. Engels kon niemand daar, we moesten dus terugvallen op gebarentaal om uit te leggen dat de gids (ikzelf) lunch voorzien had op een andere plaats. Ook het beetje Wolof dat we ondertussen al spreken, kon ons niet uit de nood helpen aangezien ze daar Fulas spreken… Fulas, Jolas, Madinka, Serer, … ze hebben hier allemaal hun eigen taaltje!

Ik citeer: “Een uitstapje voor de ondernemende tourist” In het boek van Jolien word een hele rondtrip rond Gambia beschreven met allemaal leuke plaatsen om even te verblijven. Waaronder ik ergens weggestoken op een bladzijde iets had gevonden over een zeker Baobab eiland met een lodge om te overnachten of lunchen. 15Km van Brikama ligt een dorpje, dit hadden we goed bereikt. Maar vandaaruit was het dus vragen naar Baobab Island. Dit was een veelbelovend eilandje waar je met een kort boottochtje vlot op geraakt. Met meer dan 35 grote baobabs.
Er naartoe rijden was geen gemakkelijke opgave. De taxichauffeur moest via boswegeltjes de rivier zien te bereiken omdat we daar ons beloofd eiland moesten vinden. We zijn na een lange rit om een soort eiland beland, met een hoge wachttoren op. We hebben hier dan even onze tijd genomen voor wat te rusten en foto’s te nemen. Het was niet het beloofde eiland, maar het was ook de moeite. Later, teruggereden langs bosreservaten en groenten velden terug in het dorp kregen we te horen dat ons eiland een tijd geleden overgenomen is door militairen wegens drugsproblemen in de Lodge. Daar ging onze lunch. Een frisse cola in een van de mini-shops en we konden er weer tegenaan. Met een taxi terug naar Brikama en daar dan in een ‘fast’-food restaurantje zeer lekker gegeten. Mijn fish and chips was heerlijk, ik zat echt vol. En dat voor maar 80 Dalassi (nog geen 2€). Fantastisch toch?

Daarna zijn we na een half uurtje stappen de WoodCraftingMarket tegengekomen. Dit is een must see in Brikama. Daar hebben we van dichtbij kunnen volgen hoe ze uit een stukje hout dat ik zou wegsmijten een prachtige dolfijn werd gevormd. At the end you give something out of your heart. Allee ja, in de vorm val Dalassi’s he. Daarna werden we door de zonsondergang in alle shopjes binnen gebracht, als het op afdingen aankwam dan moest je bij mij zijn. Ik heb voor iedereen helpen afbieden tot een prijs waar wij tevreden mee waren. Met zandtekeningen, houten figuurtjes, houten schalen, geknutseld fietsje en asbak voor op de Chiro! En dat allemaal voor … niet zo veel geld :p
In de donker naar huis ‘liften’ (de busjes doen stoppen die talrijk naar Serrekunda, Westfield en Banjul rijden) was niet zo simpel. Maar met wat hulp van de girls and locals zaten we al na 10 minuutjes op een busje naar onze bestemming. De hele dag was aan elkaar gewoven met gelach, gezang en vrolijke droge nietgrappige mopjes (vooral van Shanna).

En toen was het weekend nog maar half voorbij. Zondagochtend vertrok ik voor de 4^e keer naar Barra; vergezeld met 4 newbies en Catherine. Alles was nog zeer rustig op dit moment. De zee was nog rustig aan het ontwaken en het boottochtje verliep vlot. Al heb ik wel mijn grote mond moeten opentrekken toen ze eisten dat de vrouwen beneden in de boot moesten zitten. Het is veel aangenamer op de rand natuurlijk, meer wind, uitzicht, meer kans om nat te worden, … Eenmaal in Barra zijn we Fort Bullen gaan bezoeken: dit is een oud fort van de jaren stillekes (18**) om de slavenhandel tegen te gaan. Even het museum bezoeken, luisteren naar de gids, op het fort gaan staan en de vrouwen konden genieten van het uitzicht (eumh een local die zich in de zee aan het wassen was: once you go black, …) Na Fort Bullen, was het tijd voor de volgende etappe: 2 taxi’s zoeken die ons (ondertussen al met 7: Gj, Cath, Jolien, Shanna, Mounir, Sayo, Therasita) naar Albreda wilden brengen tegen een deftige prijs! Even bespreken, bedanken en verder stappen, overleggen, discussiëren, soit nen gansen parlé om dan uiteindelijk toch met de eerste aanbieder mee te rijden. Let the race begin! Door zanderige wegen, kleine dorpjes vollenbak doorrijden naar Albreda en later ook Juffereh. Hoe snel we reden zal altijd een misterie blijven aangezien de kilometriek altijd op nul blijft staan: HANDIG! Hoe dan ook, de gele taxi won van de groene met een kleine voorspong van maar liefst 20 seconden.

Eenmaal in Albreda, hebben we het National Museum bezocht. Albreda (en meer specifiek Juffereh en Kunta Kinteh Island) zijn wereldwijd bekend om hun belang inzake slavenhandel. Het museum zag er heel modern uit, was ook heel interessant en was de ideale plek om even afkoeling te zoeken. Naast het museum stond ook een replica van een boot die diende om slaven te vervoeren. Zotjes om het allemaal met eigen ogen te zien: foto’s, kettingen, folterwerktuigen, … 

Daarna was het weet tijd om verder te rijden: nog geen 5 minuten later stonden we aan het vaste land om naar James Island (Kunta Kinteh Island) te varen. Bootje in, en weg zijn wij! Het eiland was kleiner dan verwacht, doordat het al jaaaaaren is aangetast door erosie maar ook hier hebben we het zeker naar ons zin gehad! Ook toen was de zon nog dubbel en dik paraat! Even relaxen op het eilandje deed dan ook veel deugd. Onze maag begon toch ook een beetje te knorren dus time for lunch! Hiervoor moesten we eerst helemaal terug naar het vasteland (boottochtje van kwartierke), en daarna met de taxi terug naar Barra (half uurke). In Barra mochten bij Sayo blijven eten en één ding is zeker: het was lekker (of neggna in’t Wolof). Als aperitief was het baobab juice, kwestie van de honger nog wat meer aan te wakkeren, en daarna volgde het hoofdgerecht: yassa. Met 4 man aan ene schotel eten, fantastisch gewoon. Rijst, vis, komkommer, ajuin, … Het zat er allemaal in. Na het buikje rond te hebben gegeten en de twijfel om al dan niet een siësta te houden, hebben we ons avontuur verdergezet. Terug naar de garage (plek waar al de taxi’s staan) om verder te reizen naar Ginack: onze slaapplek. Catherine moest echter maandag om half 9 al op school zijn, dus voor haar eindigde het avontuur daar…. Hahaha, nee toch niet! Ze moest immers nog terug naar Banjul geraken, alleen. 

Rond 6 uur, half zeven was ze aangekomen op het strand om met een bootje Banjul te bereiken, maar daar dacht de zee dan toch wel anders over! Zotveel wind, hele hoge golven en de toch-niet-zo-sterke-bootjes maakte de keuze vlug gemaakt: ze zou de ferry nemen. Bootjes die het weer wel durfden trotseren waren bijna aan het kapseizen en de passagiers vielen een voor een in het water toen ze door de dragers uit het bootje werden gehaald. Daar had Catherine dus geen zin in. Spijtig genoeg wou een van de dragers zijn kans wagen, en voor ze het wist zat Catherine op de schouders van een dragers. Na een paar bagna’s, put me down en de hulp van Abdulie (who the hell is he?) stond ze weer veilig met beide voetjes op de grond. Na een paar vriendelijke woordjes te hebben uitgewisseld, zijn ze dan nog samen naar het ferry-loket gestapt, waar ze met spijt in het hart zijn huwelijksverzoek toch wel moest weerleggen, maar mocht ze van gedachten veranderen ze heeft zijn mail, fb , gsmnummer, … Alright, we hebben een ticketje gekocht, de ferry is al in de verte te zien, dus alé binnen een uurke zijn we thuis. Yeah right, this is Africa! 

Even op bankje gaan zitten, tussen 2 mannen, ondertussen ook eens vriendelijk salaaamalekummen en het wachten kan beginnen. De mannen waren in tussentijd beginnen praten over den toebab (50 Gambianen en 1 blanke, thja wie is dan den toebab?). Toch vriendelijk eens om uitleg gevraagd en blijkt dat ze aan het discussieren waren over haar trouwschat. De linkse had al 2 vrouwen dus zou zogezegd goed voor een derde kunnen zorgen, de andere had geiten in overloop dus veel centjes, … Alé dan maar bij een madammeke met baby gaan zitten. Van haar moest ze zeker en vast geen versiertrucs verwachten. Maarjaah 5 minuten later was het madammeke ridebibie. Ondertussen was het al een uur later en de ferry was nog steeds maar in de verte te zien… Kennisgemaakt met Mbye en Ebrima (“Ebrahima”) die de komende 2 en half uur (!!!!!!) haar brothers waren. Bijkletsen, zagen over de ferry, nog wat Wolof leren, chance dat de tijd wat voorbijging. Het werd 9 uur en nog steeds was de ferry niet aangekomen; de muggen daarentegen waren goed van de partij. Een toebabje, met short en topje is natuurlijk een uitstekende maaltijd op zondagavond!

Soit, tegen 10 uur kwam de ferry dan toch aan in Barra, even pushen en duwen en trekken, pollekes geven, de bro’s volgen en ze zat op de ferry: YES! Nu zal het rap gaan…. Not. Na een tochtje van anderhalf uur (de kleine bootjes doen het op 20 minuten) was ze eindelijk aangekomen in Banjul. Van daar nog 20 minuten stappen tot bij de hoste voor diner (in den donker lijkt alles zo op elkaar) en daarna eindelijk dodo’ke doen. Op weg naar huis paar buren tegengekomen die doodongerust waren. Ze hadden mij natuurlijk gebeld om te zeggen dat ze er nog altijd niet was  grote paniek. Maar eh, no news is good news eh. Ze had dan eens lief gelachen naar den bandiet (buurman) en die belde mij dan om iedereen gerust te stellen. Ze was veilig en wel. Het enige dat ontbrak was haar geduld, dat ze ergens in Barra was verloren! Aléé om 2 uur lag ze dan eindelijk in bed, om nog geen 5 uur later weer naar school te moeten: Gotta love Africa :D Gaan gaan gaaaaaaaaan! Lesjes geven, rapporten opstellen (gebeurt met stylo en papier, niet op pc) en hier en daar nog tijd zoeken om een debat in elkaar te steken met de leerkracht Engels, dagje was goed gevuld!

Om even terug te komen op Gj en compagnie, die verder waren gereisd tot Ginack waar ze gingen overnachten in een lodge:

 de lodge bevond zich op Paradise Island. Echte toeristen voelden we ons wanneer we met de 4x4 doorheen het Niumi National Park reden om het overzet punt te bereiken. Een echte safari was het. Nog eens een boottochtje en we waren eindelijk op bestemming aangekomen. Het was echt een prachtige plaats, na een hele wandeling door het maanverlichte landschap kwamen we aan in het paradijs: een kampvuur met daarrond stoeltjes, alles mooi verlicht. Overnachten deden we in tentjes i.p.v. in een luxekamer. Rond het kampvuur klonken we met een baobabbjuice in onze handen op een meer dan geslaagde dag!

Het geluid van de vogels en het geluid van de golven wekte mij al om 6uur ‘s morgens. Vol goede moed, omsingeld door enkele ronkende tentjes vertrek ik. Tijdens mijn ochtendwandeling ben ik te weten gekomen waarom dit eiland Paradise Island noemt. Avontuurlijk als ik ben week ik al snel af van de gewoonlijke weg. Voor ik het wist stond ik midden in een Weed-plantage. Dit eiland is een eiland waar er Weed gekweekt wordt. Velden vol! Na een klapke met de bewaker en geholpen te hebben zijn planten water te geven zette ik mijn wandeling verder, terug richting de lodge. Daar hebben we genoten van een lekker ontbijt en het restje van de BaobabJuice werd opgedronken. De batterijen zijn weer opgeladen en we konden weer verder het eiland verkennen.

Op het eiland is één lagere school aanwezig. In deze kregen we een rondleiding en konden we de les meevolgen in een klas. Naast de school bevond er zich een tuin met waterput en allerlei soorten Afrikaans groenten en fruiten (mango, bananen…). Hier leren de kinderen dus zelf hoe ze hun groenten kunnen kweken en komen deze groenten tijdens de lunch ook op hun bord terecht: verser kan niet! 

Ondertussen was het 12uur en het zand onder onze voeten voelden we branden ondanks dat we gesloten schoenen aan hadden. Even genieten van een duik in het water met Mounir deed echt superveel deugd! Een korte zwemles later dobberde Mounir gelukkig rond op de zee.

Beestenbos is gelukkig. Foto's.

 Deze week is het een beesten-aflevering. We zijn veel beestjes tegengekomen. Beestjes die het niet op foto gemaakt hebben zijn; Tuur onze gebuur (kakkerlak), mieren, roofvogels, inktvis, ... De andere kan je hieronder bewonderen.

 De kabels aan het leggen voor het netwerk!

 De kabels maken! Echt nog een groot werk voor enkele computers. Ik heb ze ook leren kabels oprollen.

 Kabels leggen! We hebben zelfs kabelgoten. Aan mijn leerkrachten informatica zou ik willen vragen of ze de studenten van het 2e al willen warmmaken voor het avontuur dat ik nu aan het beleven ben. Het zou fantastisch zijn moest er elk jaar een student informatica ('mijn') dit computerlokaaltje een update/boost kunnen geven. Het is een ervaring die je moet proberen meemaken!
Ikzelf ga ook een bundel opstellen voor de Ledeganck om iedereen uit te nodigen op Garba Jahumpa en d.m.v. buitenlandse stage zijn steentje bij te dragen hier.

 Vrijdagnamiddag: zoals u ziet was het kleedjestijd, etenstijd en was de foto genomen door nen slechte blanke  fotograaf.

 Moest ik willen mocht ik haar waarschijnlijk wel meenemen. Geef toe ze staat goed op mijn arm. (dochtertje van de buren) "Maam"

 Bushtaxi door het vogel-reservaat in Tanji. Jammer van de weg die ze erdoor gelegd hebben. Maar anders hadden wij er ook rond gemoeten.

 Eerste duur maal van de reis. Daar mogen we dan ook ne foto van nemen he. Coctail; Sex on the beach. Op de foto: ScampiSalade met een extra bord frieten.

 Door de condens op de lens.. hebben we hier toch weer een artistieke foto van een mangoboom.

 In de bushtaxi kwamen rare geluiden uit de persoon naast mij zijn gsm. Even later bleek dat er 2 kippen onder de stoel van die persoon zaten die het ritje op een heel speciale manier ervaarden. Ze waren trouwens niet van de persoon die erboven zat want die is zonder kippen uitgestapt.

 Zalige marktjes, waar je alles... toch het meeste kan krijgen.

 Het Computerlokaal zoals het is. Met netwerk. Nu nog wachten op het internet.

 Vleermuizen.

 I'm not afraid,  I'm not afraid,  I'm not afraid. Zijn die van plastiek was Catherine haar eerste reactie toen ze 10 crocodiles zag zonnebaden.

 Crocodile pool, als ik ergens niet graag zou invallen dan is het in dat groene drijvende spul. (ze gebruiken dit soms als camouflage)

 Cathy na wat aanmoediging, The Brave One.

 Big trees.

 Smal crocodile.

 Natural 'linianen'-swing.

 Ik ben echt een boeferke. Hier was ik aan het genieten van mijn 2e ijsje van de reis. Een pot 'Ben and Jerry's ' achtige brownie ijscreme.

 Scampi-wrap to go. Zaaaalig!

 Artistieke foto nr. 2 deze week. Zoek Catherine.

 Fishing town called Tanji.

 Suupercoole vis. (kzou zelf durven zeggen: artistieke foto nr.3)

 Kwal!

 Poesje hoog in een boom, gaan lopen van de 2 honden die ons tochtje begeleidden.

 Gier met enkele aangespoelde visjes rond hem. Laat het feestmaal beginnen.

 Alle honden zijn hier echt goedaardig.

 Mijne maat, sjans dat ik toch maar die inenting tegen hondsdolheid genomen heb. Je weet nooit dat ge aan een van die beesten komt.

 The one in the middle is my mentor for mathematics, Mr. Dibba. He took us around The Gambia to these fabulous places. Thanks a lot for that.

 SeneGambia, the place to be!

Afsluiter: mijnen sex on the beach. Maar ze waren al te laat, hij was al op.
Jolien: U wordt gemist! :)

Groetjes Uit Het Verre maar toch heel leuke Baaanjul!

Beestenbos is gelukkig.

Goeeeeie zondagavond. (’t mag ook nekeer int Vlaams zijn he)

Wij hebben het hier meer en meer naar ons goesting. Al wordt het thuisfront wel gemist natuurlijk… met momenten.

De tijd gaat heel snel voorbij. Als we op school zijn, vliegt de tijd en bij ons thuis komt er wel altijd ander volk over de vloer. Gj gaat om de twee dagen gaan joggen op het strand, elke keer opbouwend tot een dikke 3km ondertussen al. Terwijl heeft Catherine wat quality-time met de vele buren. (In Afrika heb je geen seconde tijd voor jezelf!) Moustafa, Moussa, Abubakar,… allemaal komen ze hun dagelijks klapke doen. Diegene die te ver wonen van ons huisje, geven ons dan elke avond een belleke. Jaja, we zijn hier populair maar zeker ook geliefd. Met onze nieuwe buurmeisjes komen we ook goed overeen en we zien elkaar dagelijks. Voor een babbeltje of een spelletje. Overal waar we gaan, komen we leerlingen tegen. Die roepen ons dan na met Mister Peeters en/of Miss Essique. Soms proberen ze ook eens Misses Essique, maar dat hebben de meeste leelringen wel al afgeleerd. 

Onze zondag was op ‘t gemak, naar het strand gaan, genieten van het weer, genieten van een pintje, genieten van het leven. Carpe Diem.

Het was maandag, de week begon weer vroeg. Voor Catherine dan toch want ik neem elke maandag vrijaf om al mijn lesvoorbereidingen en andere taken af te werken voor ik aan de week begin. Mijn verbeterwerk is een blok aan mijn been. We hebben van hogerop instructies gekregen om de leerlingen die minder dan 80% op een toets scoren, deze te laten hermaken totdat ze 80 of meer scoren. Met andere woorden: ik mag nu al 2 weken op rij dezelfde toets verbeteren van 70 leerlingen. 

Cath: Inderdaad, maandag was een werkdag voor mij! Opstaan om 7uur, ontbijtje halen and hup to school. Mijn uurrooster ziet er niet zo rooskleurig uit als die van GJ: ik heb elke dag les van 8u30 en meestal verlaat ik de school pas rond 5 uur. Altijd is er wel iets, waardoor ik langer op school blijf… Maandag was dit EHBO. Een meisje uit mijn klas kreeg ademhalingsproblemen (soort astma-aanval) na het laatste lesuur en mijn mentor wist niet goed wat doen. Meteen plaats vrij gemaakt, haar op d egrond gelegd, ventilatorke opgezet, kleren losser gemaakt maar niets dat hielp. Uiteindelijk heb ik dan een soort van “hartmassage” moeten toedienen op het borstbeen. Ik heb haar longen zowat gedwongen om lucht in te nemen. Ondertussen ook een leerling naar de leerkracht gestuurd die een cursus EHBO had gevolgd (met 2 ben je altijd zekerder!) Blij dat hij er was, want mijn mentor gaf me alleen maar stress en werkte me toen serieus op te zenuwen. Ik vond dat het meisje er erg aan toe was (ze kreeg continu aanvallen en was kortademig) maar hij vond dat het beter was om gewoon te wachten (dat gaat wel over, we weten dat deze leerling veel medical attention nodig heeft…). Na haar ongeveer 40 minuten (!) te hebben geholpen met ademen, een koude fles op de borst te hebben geplaatst, benen omhoog, en overlegd met de leerkracht EHBO wat we het best konden doen, … hadden de leerkrachten beslist dat het meisje best naar het ziekenhuis moest! Ze stuurden een andere leerling de school uit om een taxi te zoeken (nee nee geen ambulance) die het meisje naar het ziekenhuis kon voeren. In een stad als Banjul, boordevol taxi’s, duurde het nog eens een dik kwartier vooraleer de leerling een taxi had gevonden. Als je er dan eens ene nodig hebt…
Dat ene uur leek echt een eeuwigheid! Even bekomen en praten met de leerlingen die getuige waren van het incident en ik kon naar huis. Het was ondertussen al half 7. Zo vliegen die dagen hier gewoon voorbij!

Net zoals vorige week, heb ik deze week ook strafstudie mogen geven, en dat is dan tot 18 uur. Hun briefjes ( hun taak tidjens strafstudie: schrijf brief met verontschuldigingen) controleren, namenlijst nakijken en uiteindelijk naar huis vertrekken duurt al gauw weer een half uur. Bam, terug half zeven! Als ik eens een springuur heb, kan ik toetsen verbeteren, taken nakijken, leerkracht Engels helpen met een debat op poten te zetten, ... Er is hier echt altijd iets te doen! Ohja, mochten we eens een rustig dagje op school hebben, staat het eindwerk van Gj of mijn online reisverslag van de beurs altijd klaar om ingevuld te worden!

GJ : Woensdag heb ik nog eens een kort bezoekje gebracht aan het eilandje Barra. (voor de 3^e keer met de bootjes heen en terug) Ousman die we daar hadden leren kennen, was zijn GSM kwijtgeraakt in de zee. Die hoorden we dus ook al enkele dagen niet meer. (Nu is dat weer terug dik in orde) Vandaar dat ik op mijn vrije namiddag voor enkele uurtjes naar de overkant ben geweest om hem en zijn familie te gaan bezoeken. Hij staat er ook op dat we hem een foto van ons bezorgen als herinnering.

Donderdagnamiddag en vrijdag waren lastig om les te geven. Het was iets in de lucht, misschien het weekend of de voetbalmatch vrijdagnamiddag. Het waren zeer warme dagen en de leerlingen leken soms echt niet geïnteresseerd. Mijn les-instap was nochtans een spel waarbij ze per rij zoveel mogelijk punten moesten behalen door elkaar te verbeteren als er fouten werden gemaakt op het bord. Vrijdagnamiddag gaven we extra studiebegeleiding, bij Catherine was dit aan volledig graad 8, zo’n 65 leerlingen. Daar kan je 40 minuten echt goed les aan geven, maar daarna loopt het echt mis. Vrijdag waren het echt beesten, met alleen twee stagiairs was er echt geen houden aan. 1 leerkracht vs 65 leelringen... Niets hielp. (we hadden geen stok bij en weigeren deze te gebruiken) Dit is volgens de meeste leerkrachten de enige manier om ze onder controle te houden. We hebben al menig gebrainstormd om oplossingen te zoeken. Tips van het thuisfront zijn altijd welkom en we staan open voor alle niet-agressieve aanpakken! =)

Cath: Volgende week beginnen de voorbereidingen van het Interhouse competition. De school – leelringen en leerkrachten- zijn onderverdeeld in 4 houses. Elk house stelt eigenlijk een kleur voor. Rood, blauw, geel en groen (de kleuren van de Gambiaanse vlag). Ik ben blue house en Gj is red house. Het is de bedoeling dat de houses het tegen elkaar opnemene met fysieke proeven (100 m , 400 m , hoogspringen, verspringen ...) Elk house moet zijn atleten trainen, home-made sportdrankjes maken, strategiën overlopen, overwinningskreten uitvinden (Blue house: We are blue house, we will never fail, in the name of Allah, we shall conquer ; red house: yes we can), … Maandag- en dinsdagmorgend zijn het trainingen, maar woensdag is het een hele dag sporten! De leerlingen én leerkrachten nemen het dan tegen elkaar op! Ben benieuwd wat dat zal geven en welk house zal winnen!

Ons weekend hebben we samen met de mentor van GJ doorgebracht. We komen immers beiden heel goed met hem overeen dus een dagje plezier tussen al dat werken door mag zeker niet ontbreken. Dit betekent echter ook dat we vroeg moeten opstaan om zoveel mogelijk van ons dagje te kunnen genieten! Alles checken en dubbelchecken of we alles meehebben en hup naar Serrakunda (Westfield) waar Mister Dibba woont. De stad eens gaan verkennen, de markt gaan bezoeken en ondertussen ook wel bakken in de zon! Na Serrakunda zijn we verder gereisd naar Babau, want daar heb je Katchikally Crocodile pool. Zoals de naam het al zegt, een krokodillenmeertje. Even het museum bezoeken (heel interessant voor de lessen S.E.S. want verscheidene facetten van de Gambiaanse cultuur worden uitgelegd in het museum) en daarna die krokodillen gaan bekijken. Ik had het mij toch wel anders voorgesteld (meer zoals de zoo eh) maar nu was het gewoon een hele grote vijver met veeeeeel krokodillen en die kunnen vrij rondlopen, - zwemmen, ... Midden op het weggetje zie je dus een krokodil, doodnormaal. GJ meteen zonder angst naar het beest gegaan om het eens te “aaien” , ik stond veilig op afstand met de kodak in de hand! Daarna was het echter aan mij om dat dier eens aan te raken. Na een paar aanmoedigingen en verstand op nul, ben ik de krokodil toch gaan aaien -totaaaaaaaaaaal niet op mijn gemak weliswaar. Na de krokodillen tehebben geaaid, nog even in de bomen geklauterd, op een schommel gezeten (tak van een boom), ...

In Bakau hebben we de craft market bezocht, zijn we eten gaan zoeken voor de altijd hongerige Gj, hebben we een visserij bezocht, ... We hebben nu dus ook een duidelijk beeld van hoe de vis uiteindelijk op ons bord beland!

Next stop was Tanje. Met de bushtaxi terug naar Serrekunda en van Serrakunda bushtaxi naar Tanje. Ik vind dit vervoerstype echt zalig! Gj ook, als zijn hoofd niet tegen het plafond kletst tijdens het rijden natuurlijk. =) Tanje is echt een visssersdorpje, met heel veel vissersboten, vrouwen die de vis opkopen, verkopen, schoonmaken, roken,... In Tanje hebben we een lange strandwandeling gemaakt en voor wat fotootjes gezorgd voor de broer- aardrijkskunde. Even stilstaan van de prachtige oceaan, de omgeving, fantastisch gewoon! De maag van Dibbe en Gj begon weer te grommen dus tijd om verder te reizen: Kololi. Kololi ligt in Senegambia, een erg toeristisch plekje. Het was eens leuk om bij andere toubabs rond te lopen! In Kololi hebben we onze dinner gegeten en genoten van een late avond op het strand met muziek op de achtergrond: prachtig. Kololi= toeristisch = night clubs! Vanf 22 uur de night club Wow binnengegaan. Deze was vol met toubabs, maar naargelang de nacht kwam, maakte de toubabs ruimte voor de Gambianen. Deze nacht hebben we veel gezien, ervaren en eumh... gevoeld! Party, party, party tot 4 uur ’s morgens. Dan was het echter tijd om naar huis te gaan. Zoeken achter taxi’s maar uiteindelijk met 2 bushtaxi’s veilig thuisgeraakt. De wekker stond rond 5u20 toen we terug in Banjul waren. Dat is een mooi uur, om te gaan slapen! Gj heeft vandaag tot de middag uitgeslapen, maar ik was al wakker rond 8uur. Heel stil de kamer verlaten, ontbijt gaan halen en met de meisjes van de compound spelen, praten, lachen, ... We zijn alvast klaar voor een volgend avontuur!


Veel zonnige groetjes uit het warme, verre, prachtige Gambia.
Ba si kanam!

An other one bites the dust. Fototjes.

Oesters worden hier geopend, en de bergen dat je ziet zijn lege oesterschelpen.

 Relax, take it easy.

Een tochtje met een klein bootje om de mangroves van Baanjul te verkennen. Spelletje: zoek de gids.

 Soms trekken mensen rare bekken, ge hebt het of ge hebt het niet.

 We keken allemaal raar als de 'pancakes' aankwamen.

 Julbrew, lekker biertje. Lamin lodge, heel gezellig plaatsje.

 3 andere meisjes die hier ook stage lopen in het zalige Gambia.

 Ousman, onze gids!

 Aan de wortels van deze bomen groeien zeer veel oesters, waarrond dan ook een kleine economie is ontstaan.

Mangroves, joepie.

 BaoBabs met pelikanen en andere reigerachtige vogels

Let's start the day!

 Artistieke foto No. 2

Extra muros activiteiten uitstap naar de kust voor SES.

 De dochter van de oudste broer van mijn mentor Mr. Dibba. Suuperschattig.

 Hangmat next to the coast. Om van te lachen vind ik dat. Byebye! Over and Out.

An other one bites the dust.

Nanga Deff

Hier zijn we weer voor de wekelijkse update! Ondertussen zijn we al een maand in het prachtige Afrika, dus de tijd gaat echt snel snel snel!

Even over het lesgeven:

Deze week hebben we een staff meeting meegemaakt, op z’n Afrikaans. Iedereen zit samen in de leraarskamer en de principal vertelt samen met de vice-principal de belangrijkste agendapunten. Daarna volgen de voorstellen van de leerkrachten. Terwijl de (vice)principal alles overloopt, worden leerkrachten opgebeld (en hun gsm staat zeker niet op stil), gaan ze even buiten een tourke doen of doen ze hun dagelijkse siësta. Na elke activiteit moet er immers worden gerelaxt!

De voorstellen die kwamen waren wel zeer interessant. Hoe aanwezigheden/afwezigheden van leerlingen/leerkrachten aanpakken, de toestand van de wc’s, de slechte beheersing van het Engels bij de leerlingen, de organisatie van de test resit periode op vrijdagnamiddag, de organisatie van een sportdag en projectweek (waar wij dus zeker een groot deel op ons gaan nemen). Jaja, er staat ons hier nog veel te wachten!

Ik heb ondertussen ook van mijn mentor de vraag gekregen of ik voor SES al zijn andere klassen ook niet wil begeleiden. Ik ga dus zowel mijn eigen “klasjes” als die van mijn mentor zowat leiden/ activiteiten organiseren. Mijn mentor is een grote fan van de verschillende werkvormen die we in België hebben dus de bundel met verschillende (actieve) werkvormen ligt al klaar!! Ik heb ondertussen al kringgesprekken, klasgesprekken, presentaties, BegeleidZelfstandigWerken, placemat, ... uitgeprobeerd. In het begin was het wel wat wennen voor mezelf, voor de mentor en voor die gastjes, maar ze weten ondertussen al wat ik wil (en wat niet) Goede afspraken, maken goede vrienden.

Donderdag heb ik strafstudie mogen geven (van 16u tot 18u) en dat was afzien. Zowel voor mezelf als voor de leerlingen! Ik had sinds 10 uur mijn ontbijt al binnen en voor de rest niets, nada, nougabollen dus die maag knorde wel wat! Een Gambiaanse strafstudie = leerlingen in een klas zetten, deur op slot en ze 2 uur later naar huis laten gaan. Ze waren dan ook wel wat verbaasd dat ik een strafstudie wou ‘leiden’. Een strafstudie is immers een straf voor de leerlingen en niet voor de leerkracht dus normaliter is er nooit een leerkracht aanwezig in de klas. Except me, this time. Ik heb alle leerlingen alleen aan een bank laten zitten, met telkens een bank of twee tussen en ze een opdrachtje geven! Dit vonden ze wel een ambetante strafstudie vergeleken met anders. Hun opdracht was de volgende: Schrijf een brief van 2 pagina’s waarin je je verontschuldigen aanbiedt aan miss Essique voor je gedrag in de klas. Excuses, reden waarom je hier zit, de gevolgen voor jezelf, miss Essique en je klasgenoten, waarom is deze brief belangrijk, ... 

Op zich een saaie opdracht, maar de leerlingen hier hebben veel problemen qua lezen, schrijven etc. in het Engels. Dit viel sterk op wanneer de leerlingen een kleine presentatie mochten geven. Dit was de eerste keer in hun schoolcarrière dat ze iets voor de klas moesten brengen, dus zenuwen en stress alom. Eerst en vooral omdat ze voor een grote groep moesten spreken, maar ook omdat hun spreekvaardigheid in het Engels werd getest. (In de les Engels gebeurt dit immers amper). Bij sommige ging het spreken al wat vlotter dan bij de andere, maar hier wordt sinds deze week bijna elke dag aan gewerkt. Voorbeeldjes: leerlingen zaken zelf laten uitleggen in hun eigen woorden, leerlingen meer aan bord laten komen (vooral bij wiskunde waardoor ze het zelf moeten expliqueren), ze laten herlezen wat ze hebben opgeschreven, kringgesprekken organiseren enzovoort.

In het begin was het heel moeilijk om leerlingen te laten luisteren. De mannelijke leerlingen hebben het wat moeilijk om naar een vrouwelijke leerkracht te luisteren dus hun haantjesgedrag vormde toch wel ergens een probleem. Vrouwen zijn hier nog altijd wat ondergeschikt aan de man, dus het is een beetje een schok voor jongens/mannen als vrouwen hun recht in de ogen kijken (boos weliswaar) en hun zeggen wat ze moeten doen. Ik ben ondertussen al goed geworden in de booskijkenstaarwedstrijd, dus dan toon je ook dat je het echt meent. Een gebruikelijke (lichte) straf hier is het knielen voor de leerkracht helemaal van voor in de klas. Niet makkelijk om een jongen zo ver te krijgen, maar van zodra 1 jongen het doet, weet je dat ze je gaan beginnen respecteren!

Op vrijdagnamiddag geven we nog altijd 3 uur wiskundebegeleiding, Dit telkens van 12uur tot 15 uur. Vrijdag is het hier een halve dag les, maar wij doen daar graag nog eens een schepje bovenop. Mathematics, gotta love it! Die wiskundebegeleiding is echt wel belangrijk voor de leerlingen hier, omdat ze veel basiskennis missen/vergeten uit de vorige jaren waardoor ze tijdens de les niet altijd meekunnen. Tijdens de vrijdagnamiddag proberen we dat dus te verhelpen. Niet altijd even simpel als je 60 studenten in een klas hebt, die allemaal wat probleempjes hebben! Maar, waar een wil is, is een oplossing! Het is me toch al elke keer gelukt om ze 3 uur lang te kunnen bezig houden met allerhande leuke/uitdagende/ afwisselende oefeningen, zodanig dat ze op het einde van de 3 uur volledig mee zijn met het huidige onderwerp.

Vrijdag was ik ook wel heel erg aangedaan door wat ik hier op school heb gezien. De leerkrachten gebruiken hier een ‘pipeline’ (rubberen stok)  om leerlingen te straffen die zich niet gedragen of die hun huiswerk meermaals niet hebben gemaakt. Enkele leerlingen waren donderdag niet naar de strafstudie gekomen en die moesten dan tijdens mijn lesje naar voor komen in de klas (moest van de mentor). Naar voor komen om geslagen te worden. De leerlingen kregen van mijn mentor slagen op hun handen, achterste, billen, ... Een jongen begon zelfs te wenen in de klas omdat de stok superhard zijn middelvinger had geraakt en niet zijn volledige hand... (Dacht toen dat zijn vinger was gebroken) Afschuwelijk gewoon om de kreten en het gesmeek van de leerlingen te horen. Ik ben die les zelfs naar buiten gestapt omdat ik het niet langer kon verdragen. Dit zijn beelden die ik niet snel zal vergeten...

Bij een later gesprek met de mentor is gebleken dat ze om te beginnen geen lijfstraffen mogen uitdelen (7 dagen celstraf anders) maar dat ze het wel doen om de leerlingen de baas te kunnen blijven. Spijtig genoeg heb ik de leerkrachten nog niet kunnen overtuigen om het niet meer te doen. Hun “oplossing” op het probleem (Catherine die het niet aankan om zulke dingen tezien) is simpel: ze zullen de leerlingen uit de klas roepen en in hun bureautje slaan. Dan zie je de leerlingen dus gewoon met een bang hart de klas verlaten en in tranen terugkomen... Ik vrees er echter wel voor dat ik aan deze maatregel niets ga kunnen veranderen. Ik blijf echter (net als GJ) mijn been stijf houden en raak die stok voor geen geld aan!

Gj: Ik heb echt een zalige mentor voor wiskunde, Mr. Dibba. Hij is zelf nog student economie op de universiteit. Hij geeft alle uren wiskunde aan de hoogste graad op de school. Welke ik dus allemaal overneem van hem. Hij is altijd te vinden in “mijn office” met wat verhalen, broodjes, raad of moppen. Hij nodigde mij dan ook uit om naar de trouw van zijn zus te gaan. Dit was een zeer speciale avond. Met de bushtaxi voor 10 Dalasi naar WestField Serrekunda. Daar aangekomen in de compound van de familie van de zus groet ik iedereen en staan er gerust 130 stoelen te wachten op meer volk. Alles is zeer op het gemakske en niemand is gestrest. De stoelen worden deels opengezet, de rest neemt zelf zijn stoel wel. Binnen wordt ik direct uitgenodigd om lunch te eten uit een grote schaal met enkele vrouwen en Mr Dibba. Coctail benachin (mix van groentjes met rijst en kip). Superlekker! De mooiste stukjes kip werden voor mij uitgekozen en mijn kant van de schaal geworpen. De kinderen zaten naar de bloedigere film ‘Pirana’ te kijken. (NOT SUITABLE). Daarna verzamelden alle mannen van de vrouw haar familie en de man haar familie. Een discussie barst los over hoe de familie van de vrouw eist dat de man goed zorg zal dragen voor de vrouw ect. Daarna was het de vrouwen hun beurt. Alle vrouwen verzamelden en steeds meer volk stroomde toe. Alles werd professioneel vastgelegd op camera, zie foto! Al snel werd het donker en na enkele uren observeren was eindelijk de prachtige (18 jarige) bruid aangekomen. Ze was aan het wenen, zoals dat naar het schijnt hoort volgens de traditie. (en ook wel om dat ze weggaat bij haar familie om bij de man zijn familie te wonen) Nog vlug een bakje meeneem eten in mijn handen en terug richting Baanjul (zoals ze dat hier uitspreken). Bakje weggegeven aan iemand op straat en mijn avondeten en lunch bij onze gastheer gaan opeten.

Er zijn dus echt nog lessen die niet vlot verlopen gewoon omdat de leerlingen … hoe we het ook willen verwoorden, we denken na veel overleggen dat de klasgroepen gewoon te groot zijn. Alle leerkrachten hebben problemen met het hebben van gezag. Ook wij dus regelmatig. Mijn klasgroep van de laagste graad op school (7FAAL) bestaat uit 42 leerlingen van 13-15 jarigen. Ze kunnen de dubbele periods van 1u10minuten echt een hel maken als ze willen. Dat we echt niet weten hoe we het kunnen aanpakken. De interesse ontbreekt soms, alleszinds we zijn van plan om iets te vinden om de mentaliteit van de leerlingen aan te passen.
Didactische tips zijn altijd welkom!

Cath:

Spijtig genoeg gaan we elke week een paar keer naar het Banjul City Council om onze briefjes op te halen, maar er is er nog geen enkel toegekomen.  De meeste briefjes zullen ondertussen al 3 weken onderweg zijn... Van zodra we echter iets in de bus krijgen, houden we jullie op de hoogte! Natuurlijk is het wel aangeraden om nu terug al briefjes te schrijven, zodat we binnen 3 weken nog eens post hebben eh :-)

Heel even over de activiteiten van deze week:

Zaterdagochtend zijn we met Anneleen en Jolien (2 studenten verpleegkunde uit Oostende) en met Shana (studente sociale wetenschappen) de mangroves gaan bezoeken. Voor deze excursie moesten we maar liefst om 6u30 opstaan, en dat op een zaterdag seg! De moskeeën in de buurt maken ons nog steeds om 6u30 wakker met hun ‘ allah ach bar’ kreten overal, dus feitelijk zijn we da altijd al wakker. Maar er blijft een verschil tussen wakker zijn en opstaan!

Om 7uur met de meisjes afgesproken naar het presidentieel park en hup to the beach. Afgesproken om 7u30 om uiteindelijk te vertrekken om 8 u 35. It’s Gambia time! Eenmaal vertrokken, werden we maar liefst 5uur rond geleid door de mangroves. Gids van dienst was Camara met zijn klein motorbootje. We hebben de verschillende mangroves bezocht, een uitkijktoren, Lamin Creek, oesterkwekerijen, ... Het was een fantastische ervaring! Spijtig genoeg waren we op het einde van de excursie wel wat verbrand.

Zoals jullie hierboven kunnen lezen, kruipt er heel veel tijd in het lesgeven, lessen voorbereiden, overleggen met andere leerkrachten qua werkvormen (ik geef zelfs tips aan leerkracht Engels en Frans), reflecties schrijven, etc. maar soms vinden we toch ook nog eens een gaatje om een toepasselijk gedicht over Gambia te schrijven:

Hier zit ik dan in Gambia,

The smiling coast of Africa

't Is hier warm, 't is hier heet

Van 10 uur 's morgens al bezweet

Deo, DEET en zonnemelk

Elk dag een beetje van elk

Sommige plekjes worden eens vergeten

Die staan dan vol met muggenbeten

Elke dag weer lesjes geven

betekent opstaan rond de zeven

Ontbijt ophalen and hup to school

Die toubabs hier zijn echt wel cool

Mathematics is hier ons vak,

Inzicht en rekenen, een echte krak

Voor S.E.S. is het nog even wennen

Om al die namen en feiten goed te kennen

De eerste maand is achter de rug

Voor ik het besef, ben ik alweer terug

Maar nu nog even volop genieten

Liefst zonder al die parasieten

Beestjes hier en insecten daar

De bus insectenspray staat altijd klaar

't Is echt genieten van elk moment

Zodat je later een ervaring rijker bent

Guitige Groetjes Guit Gambia!

Eerste berichtje in Maart. Foto's.

 De lading computers die ter beschikking was in het stadhuis, door de stedenband van Oostende hier geraakt.

 Eerste initiatie computers.

Panoramafoto van het voorlopige pc-lokaal.

 Ik heb als ICT-Coordinator zelfs een office gekregen.

 Een avondshow bijgewoond samen met Paul, een militair die daar een kennis had.

 Onze trendy cake-mixers! Superlekker.

 Traditionele oven.

 2e keer in Barra, de mangroves.

 Hond, klein vissersbootje en voor de mensen met een goed oog of inzoomverstand, op de achtergrond een zeugende biggetjes.

 Overzetbootjes, waar er altijd zoveel mogelijk volk op moet.

 Visvangst van een van de vissers.

 Hier worden de boten gemaakt, echt knap om te zien. Schilderwerk inclusief.

 +- 65 personen op zo'n bootje. Soms met reddingsvesten, soms zonder.

 En eens aangekomen wil iedereen er zo snel mogelijk uit. Behalve de geduldige belgen natuurlijk.

 Echt nog zotjes is het systeem hoe ze hier bouwen. Bakstenen worden ter plaatse gemaakt en gebruikt. (schooltje deels nog in opbouw)

 De school. 1 van de 5 scholen in het kleine Barra.

 Een kijkje in de klas.

 Samen op de foootooo, samen op de fooo ooo too. Gaan we vlug en gaan we traag, naar omhoog en naar omlaag.

Nen bananenmilk en een broodje met mayonaise vindt je gelukkiglijk overal! Meer heeft ne mens toch niet nodig.

 Supergroote boom.

 Onze vriend/gids, eetbare vruchten.

 Schooltje numero twee, 68 leerkrachten in deze school. 40 klassen. Ter vergelijking, op onze school zijn er 6 klassen en +-10 leerkrachten.

 In Barra, aan het fort Bullen. Omringd met grote kanonnen, achtergelaten door de britten. 200 jaar geleden gebouwd en door de Fransen overmeesterd.

Stenenstrand, ook op het idyllische strand is er een massa afval beland.

 Aan het fort.

Op slechts een week kan jouw schip gebouwd worden.